SURİYE’DE DEĞİŞİMİN ORTAYA ÇIKARDIĞI TOPLUM: SURİYE TÜRKMENLERİ

ORSAM Rapor 83: SURİYE’DE DEĞİŞİMİN ORTAYA ÇIKARDIĞI TOPLUM: SURİYE TÜRKMENLERİ (TR)



- 7. yüzyıldan itibaren Oğuz boyları akıncılarının Irak ve Suriye’de görünmeye başladığı ve yoğun Türk göçlerinin 10. ve 11. yüzyıllarda gerçekleştiği bilinmektedir. Tolunoğulları ile başlayan Türklerin yerleşimi 11. yüzyılda Selçukluların bölgeye gelmesi ile devam etmiştir. Buradaki Türk boyları, 1096 yılında Haçlı seferleri başladığında Selahattin Eyyubi komutasındaki Müslümanlarla birleşerek Haçlılara karşı bölgeyi savunmuştur.



- Yavuz Sultan Selim, 1516 yılında Mercidabık’ta Memlukluları yenerek bugünkü Suriye topraklarını Osmanlılara bağlamıştır. 1516’dan sonra yönetimi Osmanlı Devleti’ne geçen bölge 1918 yılına kadar kesintisiz olarak 402 yıl boyunca Türklerin hakimiyeti altında kalmıştır. Bu dönemde Suriye’de Türkmen yerleşimi artarak devam etmiş ve bölgede önemli bir Türk nüfusu oluşmuştur.



- I. Dünya Savaşı sonrasında bölgedeki Türk idaresi sona ermiştir. Ancak Türkiye’nin Suriye’ye olan ilgisi Kurtuluş Savaşı sırasında da devam etmiştir. Osmanlının çekilmesi ile Suriye Türkmenleri milli mücadeleye başlamıştır. Ahmet Nabğalı liderliğindeki Suriye Türkmenleri, Gazi Mustafa Kemal’in de ilgisini çekmiştir. O tarihlerden bu yana Suriye Türkmenleri henüz lider çıkaramamıştır.



- Türkiye ile Fransa arasında 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Ankara Anlaşması’nın 7. maddesi, “Suriye’deki Türkmenlerin resmi dillerinin Türkçe olması ve tüm kültürel sosyal haklarının korunmasını” içermektedir. Dolayısıyla Ankara Anlaşması Suriye Türkmenleri konusunda Türkiye’ye garantörlük vermiştir.



- Suriye’de Türkçe konuşan Türkmen sayısının yaklaşık bir buçuk milyon, Türkçeyi unutmuş Türkmenlerle beraber sayının 3,5 milyon civarında olduğu belirtilmektedir. Dillerini unutmuş olan Türkmenler kimliklerinin bilincinde olmakla birlikte yaşadıkları bölgenin dili, kültürü ile bütünleşmiştir. Ancak Türkmen kimliklerinin bilincedirler. Küçük gruplar halinde yaşayanlar önemli ölçüde Araplaşmıştır. Suriye Türkmenlerinin büyük çoğunluğu Sünni Hanefi mezhebine mensuptur. Çok az sayıda Alevi Türkmen bulunmaktadır. Suriye Türkmenlerinin konuştukları diller Arapça ve Türkçedir. Türkiye Türkçesine çok yakın bir Türkçe konuşulmaktadır.



- Suriye Türkmenlerinin ekonomik faaliyetlerine bakıldığında, Halep Türkmenlerinin genellikle tarım ve ayakkabı sanayisi ile geçimlerini sağladıkları görülmektedir. Lazkiye ve Tartus Türkmenleri narenciye ve ormancılıkla meşgul olurken Hama ve Humus Türkmenleri hayvancılık ve tarımla uğraşmaktadırlar. Şam’da yaşayan Türkmenler memurluk ve serbest meslek, Rakka ve Dera’da ise tarım başlıca gelir kaynağıdır.



- Kimi dönemlerde bazı çıkışlar olsa da genel olarak Türkmenler arasında siyasal bir milliyetçilik gelişmemiştir. Türkmenler arasında tepkisel ve kültürel bir milliyetçilik vardır. Suriye sisteminin sert yapısı, Türk hareketinin siyasallaşmasını önlemiştir. Ancak özellikle son halk ayaklanması ile beraber uyanışa geçen bir Türkmen milliyetçiliği de görülmektedir. Kendi haklarını aramak, Suriye toplumu içinde kendi benliklerini bulmak ve varlıklarını ispat etme çabası içindedirler.



Suriye’de yaşanan halk ayaklanması Suriye Türkmenleri açısından fırsatlar sunmaktadır. Suriye’de devrimin başarıya ulaşması durumunda sivil demokratik bir siyasal sistem ortaya çıkabilir. Bu ortam içinde Suriye Türkmenlerinin en büyük beklentisi, yeni anayasada Suriye halkını oluşturan unsurlardan biri olarak yer almaktır. Bunun yanı sıra anadilde eğitim ve diğer sosyal, kültürel hakların verilmesini talep etmektedirler.



- Türkmenler hali hazırda muhalif hareketlerin içinde yer almaktadır. Suriye genelinde Mart 2011 tarihinden Kasım 2011’e kadar 300 civarında Türkmen hayatını kaybetmiştir. Ayrıca yüzlerce kayıp ve tutuklu Türkmen bulunmaktadır. Türkmenler, Türkiye’den Suriye’yi ve Türkmenleri dünya gündemine taşımasını beklemektedir. Suriye’de oluşacak yeni devlet sisteminde Türkmen kimliğinin ve haklarının yeni anayasa çerçevesinde korunması konusunda destek olunması gerekmektedir ancak şu ana kadar Türkmenler için henüz somut adım atılmamıştır.





İçindekiler



Takdim



Özet



1. Tarihçe



2. Günümüzde Suriye Türkmenleri



2.1. Şam Türkmenleri

2.2. Halep Türkmenleri

2.3. Humus Türkmenleri

2.4. Bayır – Bucak (Lazkiye) Türkmenleri

2.5. Hama Türkmenleri

2.6. Golan (Kuneytra) Türkmenleri

2.7. Tartus Türkmenleri

2.8. Rakka Türkmenleri

2.9. Idlib Türkmenleri

2.10. Dera Türkmenleri



3. Suriye Türkmenlerinin Aşiret, Mezhep ve Nüfus Yapıları



4. Suriye Türkmenlerinin Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Durumu



Sonuç Yerine: Suriye’de Halk Ayaklanması ve Türkmenler



Harita – 1 Suriye Türkmenlerinin Yaşadıkları Bölgeler



Tablo – 1 Şam’a Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 2 Halep’e Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 3 Humus’a Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 4 Lazkiye’ye Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 5 Hama’ya Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 6 Kuneytra’ya Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 7 Tartus’a Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 8 Rakka’ya Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 9 Idlib’e Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

Tablo – 10 Dera’ya Bağlı Türkmen Köy ve Kasabaları

http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2011114_83raportum.pdf



http://www.orsam.org.tr/tr/raporgoster.aspx?ID=2856